I. Czym jest niepełnosprawność?

Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy [Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1172)].

Ocena stanu zdrowia nie jest jedynym wyznacznikiem niepełnosprawności, gdyż uwzględnia się również fizyczne, psychiczne jak i społeczne aspekty funkcjonowania człowieka. Wystąpienie tylko jednego z elementów np. naruszenia sprawności organizmu (potocznie utożsamianego z chorobą) nie musi oznaczać, że mamy do czynienia z niepełnosprawnością. Natomiast intensywność tego czynnika nie wpływa bezpośrednio na ustaloną niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności, jeżeli w następstwie jego występowania nie dochodzi do istotnych ograniczeń w sferze społecznej lub zawodowej.

II. Kto orzeka o niepełnosprawności?

O niepełnosprawności orzekają:
• Powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja;
• Wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja;
Postępowanie orzecznicze, służące ustaleniu niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, co do zasady jest zespołowe i dwuinstancyjne [z wyłączeniem postępowania orzeczniczego w zakresie ulg i uprawnień, które jest jednoosobowe (orzeka lekarz) i jednoinstancyjne (nie przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności)]. Oznacza to, że w posiedzeniu składu orzekającego zespołu powiatowego i wojewódzkiego uczestniczy co najmniej dwóch specjalistów – członków zespołu orzekającego, z których co najmniej jednym jest lekarz sprawujący jednocześnie funkcję przewodniczącego składu orzekającego. Drugim członkiem składu orzekającego może być pedagog, psycholog, pracownik socjalny, doradca zawodowy albo inny lekarz.

• Rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych – jako organ odwoławczy dokonujący kontroli prawidłowości orzekania przez organy administracji publiczne – pierwsza instancja;
• Sądy okręgowe wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych – jako organ odwoławczy dokonujący kontroli prawidłowości orzeczenia sądu rejonowego – druga instancja.
Rozpatrują sprawy z odwołania od orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności poprzez poddanie oceny ustalonej przez składy orzekające pod ocenę biegłych lekarzy sądowych oraz innych biegłych, których przewodniczący składu orzekającego powołuje w zależności od problematyki indywidualnej sprawy.

III. O czym orzekają powiatowe zespoły?

Powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wydają orzeczenia o:

1) niepełnosprawności
Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia. Decyduje ocena możliwości poprawy funkcjonowania dziecka. Orzeczenie o niepełnosprawności wydaje się na wniosek złożony do powiatowego/miejskiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przez przedstawiciela ustawowego dziecka (rodzica, opiekuna prawnego).

2) stopniu niepełnosprawności
Wskazana wyżej ustawa ustala trzy stopnie niepełnosprawności:
• znaczny
• umiarkowany
• lekki
Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe. Decyduje ocena możliwości poprawy funkcjonowania osoby zainteresowanej.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się osobie, która ukończyła 16 rok życia.

Znaczny stopień niepełnosprawności
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu:
1. niezdolne do pracy i wymagające, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, lub
2. zdolne do pracy w warunkach pracy chronionej i wymagające, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności możliwe jest tylko wówczas, gdy u osoby zainteresowanej występują jednocześnie ograniczenia w wykonywaniu zatrudnienia i konieczności stałej lub długotrwałej opieki i pomocy.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mogą być zaliczone trzy grupy osób z naruszoną sprawnością organizmu tj.:
1. niezdolne do pracy, lub
2. zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, lub
3. wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:
– przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej;
– zatrudnienia w formie telepracy.

Lekki stopień niepełnosprawności
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby o naruszonej sprawności organizmu:
1. powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną; lub
2. mające ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

3) wskazaniach do ulg i uprawnień
Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień wydaje się osobie, która ukończyła 16 rok życia i posiada jedno z następujących orzeczeń:
• ważne orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
o całkowitej niezdolności do pracy,
o częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania;
• ważne orzeczenie organu rentowego (ZUS, MSWiA, MON), wydane przed dniem 1 stycznia 1998 r. o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów;
• ważne orzeczenie KRUS o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wydane przed 1 stycznia 1998 r.

W postępowaniu o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych ważnych orzeczeń organów rentowych, wskazanych powyżej. Natomiast zawarte w orzeczeniu wskazania lekarz ustala stosownie do naruszonej sprawności organizmu i ograniczeń funkcjonalnych uzasadniających korzystanie z ulg i uprawnień na podstawie bezpośredniego badania osoby zainteresowanej. Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień wydaje się do czasu upływu ważności orzeczenia o inwalidztwie lub niezdolności do pracy. Orzeczenie jest ostateczne i niezaskarżalne.

IV. Jak wygląda procedura uzyskania orzeczenia?

Kryteria i standardy postępowania orzeczniczego zawarte w definicjach stopni niepełnosprawności oraz niepełnosprawności budowane są na konstrukcji określającej zachowane, mimo naruszonej sprawności organizmu, możliwości osoby w zakresie:
• samodzielnej egzystencji,
• pełnienia ról społecznych,
• zatrudnienia w odpowiednich warunkach.

Wydanie orzeczenia następuje na wniosek.
Druk wniosku o wydanie orzeczenia osoba zainteresowana może otrzymać w siedzibie właściwego miejscowo powiatowego zespołu, drogą pocztową lub pobrać go ze strony internetowej zespołu.

Wniosek o wydanie orzeczenia może złożyć:
• osoba zainteresowana;
• przedstawiciel ustawowy osoby zainteresowanej (dotyczy to przede wszystkim dzieci oraz osób ubezwłasnowolnionych);
• za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego, kierownik ośrodka pomocy społecznej lub centrum usług społecznych.

Wniosek składa się w powiatowym/miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności właściwym dla miejsca stałego pobytu (miejscowość, w której wnioskodawca zamieszkuje pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania) osoby zainteresowanej lub właściwym dla miejsca pobytu w przypadku osób:
• bezdomnych;
• przebywających poza miejscem stałego pobytu ponad dwa miesiące ze względów zdrowotnych lub rodzinnych;
• przebywających w zakładach karnych i poprawczych;
• przebywających w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Wniosek zwiera:
• imię i nazwisko dziecka, przedstawiciela ustawowego dziecka lub osoby zainteresowanej;
• datę i miejsce urodzenia dziecka lub osoby zainteresowanej;
• adres zamieszkania lub pobytu dziecka albo osoby zainteresowanej;
• numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego ich tożsamość oraz numer PESEL;
• określenie celu, dla którego niezbędne jest uzyskanie orzeczenia;
• dane dotyczące sytuacji społecznej i zawodowej dziecka lub osoby zainteresowanej – w przypadku wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności;
• oświadczenie osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Do wniosku dołącza się:
W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności:
• dokumentację medyczną (karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentację medyczną z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, konsultacje specjalistyczne itp.);
• zaświadczenie lekarskie – zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się dziecko – zaświadczenie takie ważne jest miesiąc od daty wydania i w tym czasie należy złożyć wniosek (dotyczy osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności);
• zaświadczenie lekarskie – zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby zasadniczej i chorób współistniejących potwierdzone aktualnymi wynikami badań diagnostycznych, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana – zaświadczenie takie ważne jest miesiąc od daty wydania i w tym czasie należy złożyć wniosek (dotyczy osób ubiegających się o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności);
• inne dokumenty mające wpływ na ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
W przypadku wydania orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień:
• dokumentację medyczną (karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentację medyczną z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, konsultacje specjalistyczne itp.);
• orzeczenie o inwalidztwie lub niezdolności do pracy;
• inne dokumenty mające wpływ na ustalenie wskazań do ulg i uprawnień.

Jeżeli dołączona do wniosku dokumentacja jest niewystarczająca do wydania orzeczenia o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień, przewodniczący powiatowego zespołu zawiadamia na piśmie osobę zainteresowaną lub przedstawiciela ustawowego o konieczności jej uzupełnienia oraz wyznacza termin złożenia brakującej dokumentacji z pouczeniem, że nieuzupełnienie jej w określonym terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Ocena kompletności dokumentacji medycznej należy wyłącznie do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Dokumentacja medyczna dostarczona przez wnioskodawcę stanowi materiał dowodowy poddawany, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, weryfikacji przez lekarzy członków zespołu orzekającego. Znaczenie posiada zatem zawartość merytoryczna dokumentacji wskazująca na naruszenie sprawności organizmu a nie np. jej obszerność.
Zaświadczenie lekarskie dołączane do wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności wydawane jest wnioskodawcy nieodpłatnie.
W przypadku konieczności uzupełnienia dokumentacji medycznej i wykonania w tym celu określonych badań, koszty tych badań nie są finansowane przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności z wyjątkiem badań specjalistycznych przeprowadzanych w zespołach wojewódzkich. Osoby ubiegające się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności mogą zostać skierowane na badania specjalistyczne do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w przypadku, gdy dokumentacja medyczna dołączona do wniosku jest np. wewnętrznie niespójna. W wojewódzkim zespole przeprowadza się badania z zakresu neurologii i chorób narządu ruchu; chorób serca i naczyń obwodowych; chorób płuc; okulistyki; psychologii. Badania specjalistyczne mogą również zostać przeprowadzone w trakcie postępowania odwoławczego przed zespołem wojewódzkim. Odmowa przeprowadzenia badań specjalistycznych przez osobę zainteresowaną lub dziecko może skutkować pozostawieniem wniosku o wydanie orzeczenia lub odwołanie bez rozpoznania.
Do czasu wydania orzeczenia osoba zainteresowana lub przedstawiciel ustawowy dziecka może wycofać wniosek o wydanie orzeczenia. Wycofanie wniosku nie wymaga żadnego uzasadnienia.

Wnioskodawca bierze udział w posiedzeniu składu orzekającego. Podczas posiedzenia przeprowadza się badanie – ocenę stanu zdrowia osoby zainteresowanej lub dziecka oraz dokonuje się oceny funkcjonowania osoby przede wszystkim w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej.
O terminie rozpatrzenia wniosku zawiadamia się zainteresowanego lub jego przedstawiciela ustawowego nie później niż na 7 dni przed jego rozpatrzeniem.
Niestawienie się osoby zainteresowanej na posiedzenie powoduje pozostawienie sprawy bez rozpatrzenia. Jeżeli jednak okoliczność niestawienia się jest usprawiedliwiona ważnymi przyczynami lub zdarzeniami losowymi (nagła choroba, wypadek itp.), przewodniczący zespołu na wniosek osoby zainteresowanej wyznacza nowy termin rozpatrzenia sprawy.

Jeżeli osoba zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo (potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim), a lekarz – przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za wystarczającą do wydania oceny stanu zdrowia, może być ona przeprowadzona bez badania, a orzeczenie wydane bez stawiennictwa osoby zainteresowanej lub dziecka. Oceny kompletności dokumentacji oraz przyczyn uzasadniających brak osobistego stawiennictwa dokonuje lekarz – przewodniczący składu orzekającego w sposób zindywidualizowany.
Jeżeli osoba zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo (potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim), a załączona dokumentacja medyczna jest niewystarczająca, badanie może być przeprowadzone w miejscu pobytu osoby zainteresowanej lub dziecka.

Wniosek powinien być rozpatrzony nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia jego złożenia. W przypadkach bardziej skomplikowanych spraw wniosek powinien być rozpatrzony nie później niż w ciągu 2 miesięcy od daty jego złożenia. O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w wyżej wymienionych terminach powiatowy zespół obowiązany jest zawiadomić wnioskodawcę, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Do terminów nie wlicza się okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.
W przypadku wniosków składanych po raz pierwszy o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień, wniosków składanych po upływie ważności przedmiotowych orzeczeń albo wniosków składanych w związku ze zmianą stanu zdrowia osoby posiadającej orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności, wszczęcie postępowania następuje z chwilą złożenia wniosku, natomiast do terminu rozpatrzenia wniosku nie wlicza się okresów opóźnienia spowodowanych przez działanie lub zaniechanie strony (np. okresu oczekiwania na uzupełnienie wniosku przez osobę zainteresowaną, okresu oczekiwania na uzupełnienie dokumentacji medycznej przez wnioskodawcę). Natomiast w przypadku złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności w okresie ważności posiadanego orzeczenia, termin załatwienia sprawy liczy się od dnia następującego po dniu upływu terminu ważności dotychczasowego orzeczenia. W takich przypadkach wniosek powinien być składany nie wcześniej niż na 30 dni przed upływem ważności posiadanego orzeczenia. Przedłużenie terminu postępowania orzeczniczego nie wpływa na ważność wydanego orzeczenia tj. nie powoduje jego nieważności.

Przykład
Anna S. złożyła wniosek w sprawie wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Jej stan zdrowia uniemożliwia osobiste stawiennictwo na posiedzeniu powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, gdyż jest osobą od wielu lat „przykutą do łóżka”. Czy orzeczenie zostanie wydane?
Anna S. powinna złożyć do zespołu zaświadczenie lekarskie, z którego będzie wynikało, że nie może uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej i nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo. Orzeczenie może zostać wydane bez badania i stawiennictwa osoby zainteresowanej, o ile dokumentacja medyczna jest wystarczająca, lub po przeprowadzeniu badania w miejscu pobytu Anny S, jeśli dokumentacja medyczna nie jest wystarczająca.

V. Czym jest i co zawiera orzeczenie?

Orzeczenia są decyzjami w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i poza ustaleniem statusu osoby orzeczonej jako osoby niepełnosprawnej, stanowią również podstawę do przyznania różnego rodzaju ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.

W przypadku ubiegania się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności zespół powiatowy, jeżeli uzna, że spełnione są przesłanki do uzyskania przez wnioskodawcę statusu osoby niepełnosprawnej, wyda orzeczenie o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych lub odpowiedniego stopnia niepełnosprawności, natomiast jeżeli ustali, że wnioskodawca nie kwalifikuje się do uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej wyda orzeczenie o nie zaliczeniu do niepełnosprawności lub nie zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności.

Orzeczenie o niepełnosprawności zawiera:
• oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
• datę wydania orzeczenia;
• datę złożenia wniosku;
• podstawę prawną wydania orzeczenia;
• imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, adres zamieszkania lub pobytu oraz numer PESEL;
• numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka;
• ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności;
• symbol przyczyny niepełnosprawności
• datę lub okres powstania niepełnosprawności;
• okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność;
• wskazania określone przez skład orzekający;
• uzasadnienie;
• pouczenie o przysługującym odwołaniu;
• podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera:
• oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
• datę wydania orzeczenia;
• datę złożenia wniosku;
• podstawę prawną wydania orzeczenia;
• imię i nazwisko osoby zainteresowanej;
• datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu oraz numer PESEL;
• numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość;
• ustalenie lub odmowę ustalenia stopnia niepełnosprawności;
• symbol przyczyny niepełnosprawności (nie więcej niż trzy);
• okres, na jaki orzeczono stopień niepełnosprawności;
• datę lub okres powstania niepełnosprawności;
• datę lub okres powstania ustalonego stopnia niepełnosprawności;
• wskazania określone przez skład orzekający;
• uzasadnienie;
• pouczenie o przysługującym odwołaniu;
• podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzeczenie o wskazaniach do ulg i uprawnień zawiera:
• oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
• datę wydania orzeczenia;
• datę złożenia wniosku;
• podstawę prawną wydania orzeczenia;
• imię i nazwisko osoby zainteresowanej;
• datę i miejsce urodzenia osoby zainteresowanej oraz adres zamieszkania lub pobytu;
• numer PESEL
• numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość;
• stopień niepełnosprawności;
• symbol przyczyny niepełnosprawności;
• datę lub okres powstania niepełnosprawności;
• okres, na jaki wydano orzeczenie;
• wskazania określone przez lekarza – członka powiatowego zespołu;
• uzasadnienie;
• pouczenie o nieprzysługującym odwołaniu;
• podpis z podaniem imienia i nazwiska lekarza – członka zespołu orzekającego.

Wskazania zawarte w ww. orzeczeniach dotyczą:
1) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby;
2) szkolenia, w tym specjalistycznego;
3) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej;
4) uczestnictwa w terapii zajęciowej;
5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby;
6) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki;
7) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji;
8) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
9) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1990, z późn. zm.), przy czym w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności spełnienie tych przesłanek może zostać stwierdzone jedynie w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej symbolem 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna)
(-> porównaj: X. pkt 20);
10) zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, o którym mowa w art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych.

Datę lub okres powstania niepełnosprawności osoby zainteresowanej ustala się na podstawie przebiegu schorzenia, dokumentacji medycznej lub orzeczeń o inwalidztwie, niezdolności do pracy, wydanych przez organy na podstawie przepisów odrębnych. Jeżeli z przedłożonej dokumentacji, przebiegu schorzenia, orzeczeń o inwalidztwie lub niezdolności do pracy osoby zainteresowanej nie da się ustalić daty lub okresu powstania niepełnosprawności, należy wpisać wyrazy „nie da się ustalić”.
Datę lub okres powstania stopnia niepełnosprawności osoby zainteresowanej ustala się na podstawie przebiegu schorzenia i dokumentacji medycznej. Jeżeli z przedłożonej dokumentacji medycznej i przebiegu schorzenia osoby zainteresowanej nie da się ustalić daty lub okresu powstania stopnia niepełnosprawności, za datę tę należy przyjąć datę złożenia wniosku do powiatowego zespołu.

Symbol przyczyny niepełnosprawności oznacza się następująco:
1. 01-U – upośledzenie umysłowe;
2. 02-P – choroby psychiczne;
3. 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
4. 04-O – choroby narządu wzroku;
5. 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
6. 06-E – epilepsja;
7. 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
8. 08-T – choroby układu pokarmowego;
9. 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
10. 10-N – choroby neurologiczne;
11. 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;
12. 12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.

Symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu odzwierciedla rozpoznanie uszkodzenia lub choroby, która niezależnie od przyczyny jej powstania powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej dziecka. Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu.

VI. Źródła opracowania:

Główne źródła informacji:
1. https://empatia.mpips.gov.pl/-/orzekanie-o-niepelnosprawnosci
2. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2019 poz. 1172)
Najważniejsze dodatkowe źródła informacji:
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. 2018 poz. 2027 z późn. zm.)
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. 2002 nr 17 poz. 162 z późn. zm.)
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wykonywania badań specjalistycznych na potrzeby orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. 2007 nr 250 poz. 1875 z późn.zm)
6. Ustawa z dnia 14. 06.1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2018 poz. 2096 z późn. zm.)
7. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2019 poz.1507)
8. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruch drogowym (Dz. U. 2020 r. poz. 110)
9. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. 2019 poz. 917)
10. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2019 poz. 1373)
11. Ustawa z dnia 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności (Dz. U. 2018 poz. 932)
12. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. 2019 poz. 2133)
13. Ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. prawo pocztowe (Dz. U. 2018 poz. 2188)
14. Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (Dz. U. 2019 r. poz. 1801)
15. https://mopr.kielce.pl/formy-pomocy/orzekanie-o-niepelnosprawnosci/do-czego-sluzy-orzeczenie-o-niepelnosprawnosci/

Stan prawny na dzień 8.02.2020 r. 

Kancelaria świadczy pomoc prawną w zakresie związanym z orzekaniem o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.